تحلیل ساختاری طرح‌های تذهیب در نگاره‌های هفت‌اورنگ ابراهیم میرزا

بیان مسئله :یکی از منابع غنی هنر ایران، نگارگری است که کاربرد نقوش زیبا و قوام‌یافته چه به‌ صورت هندسی، تجریدی و انتزاعی و یا طبیعت‌گرایانه در این هنر و زیرشاخه‌های آن به کثرت قابل‌ رویت است. نسخه هفت‌اورنگ جامی که در قرن دهم و در مکتب مشهد مصور شد از نسخ مشهور و ارزشمند دورة صفویه است. هم‌آمیزی سنت‌های مکتب هرات و تبریز در دورة صفوی و ترکیب آن با ویژگی‌های بومی و منطقه‌ای نگارگری مشهد، منجر به خلق 28 نگاره زیبا شده ‌است. این نسخه مصور دارای تزیینات متعدد از نوع تذهیب است که مجموعه‌ای غنی از نقوش تزیینی دورة صفوی را به نمایش می‌گذارد. هدف:این مقاله با هدف تحلیل طرح‌های تذهیب نگاره‌های هفت‌اورنگ و ویژگی‌هایی همچون فرم، رنگ، محل به‌کارگیری و نحوة کاربرد این طرح‌ها انجام ‌شده است. روش تحقیق :یافته‌اندوزی با استناد به منابع مکتوب صورت گرفته است که به روش توصیفی (تحلیلی)، به بررسی داده‌های به ‌دست‌آمده از نمونه‌های مطالعاتی می‌پردازد. پرسش‌های تحقیق :طرح‌ها و نقوش تذهیب در نگاره‌های هفت‌اورنگ چه ویژگی‌هایی دارند؟ کاربرد و شیوه اجرایی تذهیب در نگاره‌های نسخه مصور هفت‌اورنگ چگونه است؟ نتیجه‌گیری :نتایج حاصل از بررسی نگاره‌های هفت‌اورنگ ابراهیم‌میرزا، نشان می‌دهد که نقوش تذهیب مورد استفاده در نگاره‌های هفت‌اورنگ بیشتر شامل گل‌های چندپر و شاه‌عباسی است و طرح‌های ختایی و ترکیبیِ ختایی و اسلیمی بیشترین نمونه‌های مورد استفاده در طرح‌های تذهیب این نسخه مصور است. طرح‌های تذهیب بر سطوح بنا، کاشی‌کاری‌ها، مناره و گنبد، فرش و زیرانداز، چادر، سایبان و گاهی در پوشش لباس انسان و روانداز حیوانات نمود یافته‌اند. همچنین این طرح‌ها نقش به سزایی در ارتقای شکوه تزیین تصویر و تنظیم ترکیب‌بندی نگاره داشته‌اند. کثرت طرح‌ها و نقوش تزیینی در این نسخه مصور، ویژگی‌های هنرهای تزیینی دورة صفوی را به نمایش گذاشته و منبعی کامل از مجموعة نقوش تزیینی ایرانی در یکی از شکوفاترین دوره‌های تاریخ هنر ایران را فراروی هنرشناسان قرار می‌دهد.